Sorumluluk, bireyin kendi tercih ve davranışlarının sonuçlarını fark etme ve kabul etme becerisi olarak tanımlanabilir. Bu beceri, bireyin büyüme ve gelişim sürecinin önemli bir parçasıdır ve ilk olarak aile içinde, sonrasında ise sosyal çevrede öğrenilerek gelişir.
Sorumluluk duygusu ile özgüven arasında güçlü bir ilişki vardır. Çocuklar, kendi ihtiyaçlarını karşılayabildiklerini fark ettikçe özgüvenleri artar ve çevresindeki yetişkinlere olan bağımlılıkları azalır. Bu fırsatı bulamayan çocuklarda ise yeterlilik ve özgüven duygusu sınırlı kalabilir. Sorumluluk alma becerisini geliştiremeyen çocuklar, ödevlerini unutan, eşyalarını düzenlemekte zorlanan ve her konuda birilerinden onay ya da destek arayan bireyler haline gelebilir.
Beceriler kullanıldıkça gelişir; bu nedenle ebeveynlerin, çocukların gelişim dönemlerine uygun sorumluluklar üstlenmeleri için fırsat tanıması önemlidir. İlk başta zorlanan bir çocuk, zamanla becerilerini geliştirdikçe başarma duygusunu yaşayarak özgüvenini pekiştirir. Ayrıca, çocuklara sorumluluk bilinci kazandırmada en etkili yöntemlerden biri, ebeveynlerin model olmalarıdır. Çocuklar gözlem ve taklit yoluyla öğrenirler; bu nedenle ebeveynler sorumluluklarını aksatmadan yerine getirdiğinde çocuk da aynı tutumu benimseme eğilimi gösterir.
Çocukların sorumluluk bilinci geliştirmesinde, davranışlarının sonuçlarını yaşamalarına izin verilmesi de önemlidir. Ebeveynler, koruma içgüdüsüyle hayatı çocuklar için kolaylaştırmaya çalışabilirler; ancak bu tutum, çocuğun uzun vadede sorumluluğun sonuçlarını görmesini ve özgüven kazanmasını engelleyebilir. Korumacı tutumun yanında "mükemmeli beklemek" de bir engel oluşturabilir. Çocuklar bir beceriyi öğrenirken, zaman ve ebeveynlerin sabrına ihtiyaç duyarlar. Örneğin, yemek yemeyi öğrenen bir çocuğun dökmesi normaldir. Eleştirel veya sabırsız bir tutum sergilemek, çocuğun sorumluluk alma sürecini olumsuz etkileyebilir.
Çocuklara sorumluluk bilinci kazandırmak, yalnızca bireysel gelişimlerine değil, aynı zamanda toplumla sağlıklı bir etkileşim kurmalarına da katkı sağlar. Erken yaşta edinilen bu beceriler, bireyin sosyal çevresiyle uyumlu ilişkiler kurmasını, kendi kararlarının sonuçlarını üstlenmesini ve başkalarına saygı göstermesini sağlar.
Psk. Ebrar ÜNLÜ
